Cengiz Aktar: Referandum : Ara sandık

Referandum : Ara sandık

Referandumu Başbakan?ın geri adımı olarak yorumlayan var ki doğru. Ama parkı boşaltmanın gerekçesi haline gelme riski var. Ayrıca anayasal açmazı gözden kaçırmamak lâzım. Keza İstanbul çapında bir kentte Gezi çapında bir alan için yapılmış bir emsali dünyada yok. Ama meselenin özü başka.

Referandum ile kamu otoritesi tarafından daha önce alınmış bir kararın halk tarafından teyidi amaçlanır. Nitekim Başbakan Ankara?da İstanbullu 11 yurttaşla görüştüğü esnada İstanbul?daki yerel temsilcisi Topbaş Topçu kışlasının neden ve nasıl şehir müzesi olarak yapılacağını anlatmaktaydı. Referandum genel itibariyle gayridemokratik bir danışma mekanizmasıdır. Sorulan soru ve oy çoğunluğu vasıtasıyla seçmenden sözümona demokratik bir onay alarak bildiğini okumaktır. Kaldı ki seçmen AKP?ye taraftar veya karşı olma hâli üzerinden oy atacak.

Oysa bir oylamanın esası, neyin oylandığının oy veren tarafından bilinmesidir. Gelgelelim kitle demokrasisinde seçmen, yasalar, yönetmelikler ve genel işleyişle ilgili son derece kısıtlı bilgiye sahiptir. ?Demokrasi açığı? (democratic deficit) kavramının özü budur ve bütün demokratik ülkeler için geçerlidir. Toplum hayatının çetrefilliği ve teknolojinin hükümranlığı gelişmiş demokrasileri uzman ve teknisyen imparatorlukları hâline getirmiştir. Bu ?bilgi emperyalizmini? dengelemenin bugüne dek bulunan en katılımcı, etkin ve demokratik yolu Etki Analizi?dir.

Etki Analizi, kamu otoriteleri tarafından kamusal alanda gerçekleştirilmesi düşünülen veya özel olup kamusal alana etkisi olabilecek herhangi bir projenin karar ve elbet uygulamasından önce olumlu ve olumsuz muhtemel her çeşit etkisinin incelenmesi, bulguların kamuyla paylaşılması ve karar alıcılara ulaştırılması demek.

Gelişmiş demokrasilerde kamusal alanı ilgilendiren projelerle ilgili hukukî ve teknik kararlar Düzenleyici Etki Analizi  (Regulatory Impact Analysis) denen bir çalışma sonrasında alınıyor. İllâki oylanacaksa bu, bilgilendirilmiş oylama (deliberative polling) şeklinde cereyan ediyor.                                                             Kırk yıl önce ABD?de ortaya çıkan bu araç 1990?larda Avrupa tarafından da benimsendi. Türkiye?de ise pek bilinen, kullanılan, değer verilen bir araç değil. Kamuoyunun etki analizi olarak duyduğu tek araç Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporları. Hükümetin bu mekanizmadan nasıl ürktüğü ve engellemek için neler yaptığını iyi biliyoruz.

Referandumun sonucu kışla dayatmasının reddi de olsa bu oylama Yeni Türkiye?nin dili ve yöntemi olamaz. ?Sandıktan sandığa demokrasi? konusunda bir ?ara sandık? niteliğinde olan referandum siyasî katılım alanını açan değil daraltan, bu ölçüde de demokratik talepleri karşılamada son derece yetersiz bir araçtır. Bir bakıma siyasetin sıfır noktası?

Emek ve AKM

Emek Sineması?nın bulunduğu binanın sadece iskeleti kaldı mâlum. Önündeki koca paravanda yazmayan yok ama Emek Sineması ile ilgili tek bir slogan da yok. AKM hakeza. Binanın üzerinde olmayan pankart yoktu. Bir tek Başbakanın AKM?nin yıkılması talimatıyla ilgili pankart eksikti. Slogan/pankartla sınırlı protesto biçiminin çevre, kent ve kültür koruma konularına mesafesinin veciz ifadesi.                                

Meselenin özü

Buğday Ekolojik Yaşam Derneği Gezi?deki hayatı şöyle özetliyor: ?Her geçen gün tüketim kültürü ile yok olan ve kirlenen dünyamızda sürdürülebilir ve kendiliğinden işleyen takas ekonomisi, ekolojik ve kendine yeterli gıda üretimi, ihtiyaca yönelik zanaatlar ve ustalıklar, yenilenebilir ve etkin enerji kullanımı, toplum destekli tarım modelleri, permakültür, yavaş şehirler, geçiş kasabaları, ekoköyler, mahalle bahçeleri, ikinci el ve geri dönüşüm sistemleri gibi yaşam biçimi modellerine ihtiyacımız var. Bu modeller aslında çok yakınımızda. Gezi Parkı bu modeller açısından bir laboratuar, bir deneme alanı ve bu modellerin arkasındaki düşünce ve uygulama platformu olabilir.?

?A Class Protocol?

Bu aralar Amerikalılar tırnak kemiriyordur herhalde. Başbakan?ın mayıstaki Vaşington ziyaretinde zat-ı âlilerine en üst derece protokol uyguladılar. 50 eyalet ve 6 toprak parçasını temsilen 56 askerin göndere çektiği 56 bayrağın arasından geçerek kendini bekleyen Obama tarafından kabul edildi. Hem akşam hem öğlen yemek birlikte yendi. Limuzinine iki flama takıldı. Geceyi de devlet konukevi Blair House?da geçirdi. Sonra da olanlar oldu.

Başbakanın, bu itinayı 2010 referandumundan çıkan %58 ve 2011 seçiminden çıkan %50 gibi okumuş olması kuvvetle muhtemel. Yani açık çek!

Oysa içeride ve dışarıda, politik ve ekonomik karar vericilerle neredeyse topyekûn kavgalı bir Başbakanın, Batılı ortakların Türkiye?ye atfettiği istikrar havzası ve model ülke niteliklerine halel getirme potansiyeli bugün artmış durumda?

Bu yazı ilk olarak Taraf’ta yayınlandı. Yazarın izniyle burada da yayınlanıyor.