Viyana Filarmoni Orkestrası her sene yeni yıla bir konserle hoşgeldin diyor. İlkini 1939’da vermişler. Avusturya’nın Hitler Almanyası tarafından 12 Mart 1938’de işgal edildiğini (ya da ilhak edildiğini) düşünürsek ilk konserin faşist yönetim altında verildiğini söyleyebiliriz.
Özellikle Strauss ailesinden bestecilerin eserlerine yer verilen konser yeni yılın ilk günü onlarca ülkeye naklen yayınlanıp milyonlarca izleyiciye ulaşıyor. Konserler 1870 yılında yapılan Viyana Muzikseverler Derneği konser salonunda düzenleniyor. Konser hızlı bir polka ile başlayıp, Johann Strauss II tarafından bestelenen Mavi Tuna[1] isimli meşhur vals ile devam ediyor. Son eser olarak da seyircinin alkışlarıyla eşlik ettiği Dede Strauss tarafından bestelenen Radetzky marşı[2] çalınıyor hep. Konser salonunun kapasitesi oturarak 1744 kişi. 700 kişi de ayakta dikilip konserleri dinleyebiliyormuş. (Arkadan öne paraları uzatalım beyler)
Koltuğa kurulup Viyana Filarmoni’nin yeni yıl konserini dinleyip modernitenin ibriğinden süzülerek organize olmayı başarabilen notaların tatlı ahengiyle kendimden geçtiğim sırada beni bekleyen yeni yılı, getireceklerini, götüreceklerini, benim için hazırladığı sürprizleri düşünüyordum ki her sağlıklı yurdum insanı gibi bu Viyana denilen mekanı bizden once bizim topraklara hükmeden Osmanlıların iki kez kuşattığı, avuçlarının arasından kaçırdığı geldi aklıma.
Mozart, Haydn, Mahler, Brückner ve Schubert yolu Viyana?dan geçen Avusturya?lı bestecilerden bazıları. Aile boyu müzikçi Strauss?lardan yukarıda bahsetmiştim zaten.
1529 yılındaki ilk kuşatmayı izninizle geçiyorum. O dönemde Osmanlı Kanuni Sultan Süleyman hükümdarlığında gücünün doruğundaymış. Mohaç Savaşı kazanılalı 3 sene olmuş. 12 sene once 1517?de Mısır ele geçirilmiş, Osmanlı hükümdarı halife de olmuş. Cezayir 1519?da, Belgrad 1521?de fethedilmiş. Kuşatmanın başarısızlığı da Osmanlı?yı durdurmamış. 1538?de Preveze deniz savaşı kazanılmış. Budapeşte ve sonrasında Macaristan?ın çoğu 1541?de imparatorluk kontrolüne girmiş.1529 kuşatmasından sonra korkması gerekenler Osmanlılar değil, Avrupalılarmış.
Bu kadar tarih yeter, Hızlanıp 1683?e gidiyorum hemen. Kara Mustafa Paşa?nın onbinlerce kişilik ordusu, haremi, kahve çuvalları ve saz heyetiyle Viyana önlerinde kamp kurduğu yıla. Viyana?lılar çok korkup Avusturya-Macaristan kralı 1.Leopod önderliğinde bir kutsal birlik ordusu oluşturmuşlar hemen. Bu sırada Viyana önlerindeki saz heyeti hangi nağmeleri tıngırdatıyordu, tıngırdayan nağmeler Mozart?ın yüz sene sonra bestelediği Türk Marşı?na esin kaynağı olmuş mudur bilemem.
Bildiğim şu. Osmanlı 1683?te Viyana önlerine geldiğinde kuşatıp almak niyetinde oldukları şehir çoktan Avrupa?nın müzik başkenti olmuştu. Barok döneme damgasını vuracak Johann Sebastian Bach?ın doğumuna daha iki sene vardı ama Italyan bestecilerin operaları Viyana sarayında, bahçelerde, soyluların evlerinde çınlıyor, yerel öğelerle bezenmeye başlayan muzikler valslerin, polkaların tohumlarını atıyordu.
Viyana?yı Kara Mustafa Paşa?ya karşı savunmaya hazırlanan imparator 1.Leopold bir besteciydi. Babası 3.Ferdinand da besteciydi. Oğlu 1. Joseph ve torunu .Charles da besteci olacaktır. Sadece imparator değil, ordusundaki generaller de muziğe meraklıydı. O dönemdeki bir çok soylunun da kendine ait orkestrası vardı.
11 Eylül 1683?te Viyana önlerindeki savaşta Osmanlılar bozguna uğradı. Tüm yüklerini, toplar da dahil olmak üzere bırakıp kaçtılar. Osmanlı ordusundaki saz heyeti de daha sonra orkestraların demirbaşlarından olacak davulları, zilleri arkasında bıraktı. O dönemin bestecisi Johann Joseph Fux?a da savaşı ?Partita Turcaria? adı altında notalara dökmek düştü.[3]
Viyana savunmasında da görev alan Savoy Prensi meşhur General Eugen, 1717?de Belgrad?ı fethedip, Osmanlı?yı Pasarofça anlaşmasını imzalamaya mecbur bıraktığında, adına ?Prinze Eugen, der Edle Ritter? isimli bir ?türkü? yakıldı.[4] Sonraları Strauss ailesinden Josef, Prens Eugen anısına bir marş da besteledi.[5] Hitler?in ordusunda Prens Eugen isimli bir dağ tümeni bulunduğunu ve Strauss?un bu marşının da Wehrmacht?ın ordu marşlarından biri olarak çalındığını belirterek Viyana Filarmoni?nin Yeni Yıl Konserini bitirelim.
Cumhur Bumudur
[1] http://www.youtube.com/watch?v=VTqlLKBKFhg
[2] http://www.youtube.com/watch?v=FHFf7NIwOHQ
[3]Bir bölümünü dinlemek için http://www.prestoclassical.co.uk/r/Atma/ACD22347#listen
[4] http://www.recmusic.org/lieder/get_text.html?TextId=5782
[5] http://www.youtube.com/watch?v=yRre-ZCiwE4&feature=related