18 Aralık ders notları

Zeynep Atakay Post-modernizmin en önemli isimleri Deleuze, Guattari, Michel Faucault, Lyotard ve Derrida. Lyotard “post-modernizm” lafını ortaya atan adam. Bunların neredeyse hepsi Fransız, Paris cafelerinde oturup teori üretiyorlar. 
Backlash: Var olan hegemonik bir yapıya karşı tepkisellik durumu, ters tepki. Bu tepki siyasi ve sosyal sebeplerden dolayı doğuyor.

Post-modernizm biraz şemsiye bir kavram. Diğer ekolleri isimlerle anıyoruz (mesela Nietzsche, Freud) ancak baktığımızda post-modernizmde çok fazla isim var.
Lyotard, “It’s the end of the metanarrative (grand narrative)” diyor. Grand narrative, hayatı anlamlardırmaya çalışan büyük ideoloji demek (örnek: Marxism, dinler, milliyetçilik vs.) Lyotard bu sözünde küreselleştiğimiz için insanların artık büyük ideolojilerin peşinde olmadığını ve hayatlarımızın daha parçalı hale geldiğini vurguluyor. 
Grand-narrative’i dağıtan şeylerden biri İran’daki devrimdi. 80lerde ulus devletlerin bittiğini düşündük ancak 80 ve 90lar boyunca iddia edilen şeylerin çoğu gerçek olmadı. Mesela dünya vatandaşı olacağımız öne sürüldü bu dönemlerde ama tam olarak gerçekleşmedi bu, ulus devletler de çökmedi ama eskisi kadar otonom ve özerk değiller; “entity” olarak hala görülüyorlar mesela vize istiyorlar. Kriz vs. gibi şeyler ulus devlet tanımıyor, örneğin Amerika krizi 2001’den beri dalga dalga yayılıyor ve Avrupa’yı etkiliyor. Çok uluslu şirketlerin aldığı kararlar diğer ülkeleri de etkiliyor; Starbucks kahveyi aldığı ülkeyi değiştirse öbür ülkenin ekonomisi çöker.
Vakit nakittir sözü kapitalist bir argümandır. 

Grand-narrive dediğimiz şeyler “eclectic” hale geldiler yani herşeyden biraz birşeyler alıyorlar. Örneğin Caprice Otel; 50 sene önce böyle bir tatil anlayışı yoktu. 1 Mayıs’ta yürüyen islamcılar da eskiden yoktu. Bunlar ideolojik dönüşümler. Aslında grand-narrativeler dönüşüm yaşayarak varlıklarını sürdürüyorlar. 

Daha önce de dediğimiz gibi post-modernizm şemsiye bir kavram ve hayatın her alanında ortaya çıkıyor. Buna mimari, sinema vs. dahil. Bu yüzden de post-modernizm nedir sorusuna cevap vermek çok güç.
Modernist mimaride işlev çok önemli. Devlet okulları, hapisaneler, hastaneler hep modern mimarinin örnekleri çünkü her alanın işlevi olmak zorunda. Türkiye modern mimarinin cenneti olabilir aslında! Ancak tabii ki birşeyin işlev görmesi demek her boşluğa bina dikmek demek değil; bu durumda bir yerden sonra işlevsizlik görülüyor. 
Atatürk, zamanında yurt dışından mimar getirip Ankara’yı düzenli bir şehir olarak kurmasını istemiş. Ama Melih Gökçek şimdi her yere altgeçit üstgeçit yaparak bunu bozuyor. 
Dominating nature, tam bir aydınlanma düşüncesidir. Orta çağlarda şehirler su kenarına kurulurdu, verim sağlamak için. Ancak aydınlanmayla birlikte insanlar “Doğaya mahkum değiliz, biz onu kullanabiliriz.” dedi. Bunun bir örneği Las Vegas; çölün ortasına kurulmuş bu şehirde doğaya egemenliği görüyoruz. Eskiden olsa çölün ortasına şehir kurulmazdı ancak artık doğayla bir iktidar mücadelesi söz konusu. Başka bir örnek de Dubai; denizi doldurdular vs ancak adamların petrolü bitince denizi doldurmuş olmaları ne işe yarayacak? Doğayla nereye kadar çatışabilirsin? Bir yerden sonra doğaya egemen olup onu istediğimiz gibi şekillendirmemiz tahmin edilenen daha fazla zarar veriyor. Mesela baraj yapıyorsun ancak bu o bölgenin tüm ikilmi değiştiriyor. 
Post-modernizmle birlikte işlev biraz geri plana atılıyor ve görsellik, estetik öne çıkıyor. Yapılan gökdelenlerde vs güzellik önemli hale geliyor. Estetik ve doğayla bütünleşiklik tekrar öne çıkıyor.
TOKİ tarzını batı daha önce kitlesel bir şekilde yaptı, Sovyetler de o kadar insanı sığdırmak için yaptı ama bu tarz, yaşam kalitesini düşürüyor. Batı artık bu tarz inşaları yıkıyor, bahçe gibi düzenlemeler yapılıyor. TOKİ tarzında distinction söz konusu, lower classla aynı yerde yaşamak istemiyorum düşüncesinin bir sonucu olarak ortaya çıktı çünkü. 
En ufak bir mekan düzenlemesi bile psikolojiyi etkiliyorsa bir de bunu büyük ölçekli düşün! 

Sanayi Devrimi sonrası köyden kente göç modernizmi zorunlu kıldı.
Napoleon, Paris’i isyanları engellemek kolay olsun diye o şekilde düzenli yaptırdı. Söz konusu düzen kuşbakışında kendini belli ediyor. Ancak tamamen birbirine benzeyen sokak ve binalar içinde insan ne kadar mutlu olabilir? İstanbul ise aksine karmakarışık bir yapı, “balgam” bir şehir. Zaman geçtikçe sürekli birşeyler eklenmiş bu balgam şehre, insani bir tortu var bakkalıyla, çıkmaz sokağıyla. İstanbul’daki katmanlılık Ankara’da yok, malum İstanbul’a göre çok yeni bir şehir Ankara, tarih oluştukça orası da şekillenecek. 
İnsani yaşam açısından belirli bir düzeni koruduğun sürece balkona anten, çamaşır falan asmak biraz gerekli aslında. Türkiye’deki saçma mentaliteyi önlemek için tabii kısıtlamalar şart, adam gidip iki katlı binayı yıkıp on katlısını dikiyor yoksa. Bu saçma mentaliteye bir örnek de İzmir – Göztepe’de sahildeki evler arasında neredeyse hiç boşluk olmaması, bu mahalleye de zarar veriyor sonuçta, arka sıralardaki adamlara oksijen gitmiyor adeta. Samatya’da da mesela arka sokakta deniz olduğunu farkedemiyorsun. 
Post-modernist mimari, koca sınıfta benim sesim en arkadan doğal bir şekilde duyulacak mı sorusu önemseniyor. Şimdiyse bu doğallık önemsenmeyebiliyor, teknoloji var nasılsa, mikrofonla elbet ulaşır o ses arkaya.

Modernism: Existence of stable, coherent “self”, independent of culture and society.
Post-modernism: The “self” is a myth and largely composite of one’s social experiences and cultural contexts. The self is an ideology. 
Modernizmde kültür ve toplumdan bağımsız, kendi içinde tutarlı bir benlik sözkonusu.
Post-modernizmde benlik bir mit, ideoloji olarak görülüyor. Evrensellik, akıl gibi şeyler kurgu deniliyor. Aydınlanmayla tamamen çatışıyor, grand-narrativeleri yıkıyor. Dini, milliyetçiliği de yıkamaya çalışıyor.

Ziya Berberoğlu –> Postmodernism
-> önemli isimleri: Deleuzd, Guattari, Foucault, Jean-Françis Lyotard, Derrida ve de Certaau’dur. 
–> Lyotard’ın söylediği metanarratives ve grand narratives (hayatı anlamlandırmaya çalışan büyük felsefi ideolojilerdir)
–>modernist architecture’nin iki özelliği vardır.
1) Function: mekanın her santimetresi işlev görmeli.
2) Dominating nature: doğaya egemen olma isteği. Eskiden var olan doğanın egemenliği aydınlanmayla birlikte yerini insan egemenliğine bırakmıştır.

Cansu Nazlı Özkazanç Modernizmde daha çok sabitlik,düzen ve işleve(function) dayalı bir algı vardır. Aynı aydınlanma çağında olduğu gibi akıl odaklıdır ve insanın doğaya hakim olabilceğini savunur. Post modernizm yalnız modernizm sonrası gelmemiş aynı zamanda ona ve aydınlanma çağı düşüncesine aykırı olarak doğmuştur. Evrensel akla karşın özgünlüğü, function yerine estetiği, doğaya hakim olma yerini doğayla bütünleşmeyi savunuyorlar.